Primjena prelazne faze CBAM mehanizma EU (VIDEO/ AUDIO)
Prelazna faza za uvođenje prekogranične takse Evropske unije na CO2 (CBAM) počela je da se primjenjuje od 1. oktobra 2023. godine i već donosi promjene u poslovanje preduzeća na Zapadnom Balkanu i u Turskoj.To su firme koje izvoze električnu energiju, cement ,čelik, gvožđe, aluminijum, đubriva i vodonik i već imaju obavezu da izvještavaju o mjerenju CO2 u proizvodnji.
Kompanije su poslale prve izvještaje o količini CO2 emitovanoj u proizvodnji robe koju su izvezli u Evropsku uniju i o tome obavijestili firmu kojoj su je prodali.
Kompanija Mediteran Inox d.o.o. je među izvoznicima koji su obuhvaćeni mehanizmom CBAM.
"Da bi se izračunali koliko je CO2 potrošeno u izradi jednog proizvoda na primjer jedne stolice niko nije mogao da kaže na koji način ",izjavila je Јelena Јekić iz kompanije Mediteran Inox.
Prema njenim riječima u predstojećem periodu do početka 2026.godine kompanije će morati same da izrade metodologiju kako bi izračunali kako je i šta je uloženo u proizvod koji je namijenjen izvozu u EU.
Bosna i Hercegovina još nije uspostavila sistem za trgovanje emisijama. Uz podršku Energetske zajednice pripremljena je Mapa puta za određivanje cijena ugljenika. U toku je zrada integrisanog Energetskog i klimatskog plana BIH koji prepoznaje sistem trgovanja emisijama EU (ETS) kao jedan od glavnih alata za dekarbonizaciju.
„Negativan uticaj CBAM mehanizma se može izbjeći tako što ćemo usvojiti i u potpunosti implementirati sistem trgovanja emisijama, sistem koji će u potpunosti biti usklađen sa ETS EU sistemom.“, izjavila je Sanja Kapetina iz Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine.
Na taj način bi sredstva prikupljena kroz ovaj sistem ostajala u BiH, dok sredstva koja se prikupljaju kroz CBAM mehanizam idu u budžet Evropske unije, istakla je Sanja Kapetina.
Privredna komora Republike Srpske provodi obuke privrednika za pripremu CBAM i nastaviće ih u narednom periodu.
„Pored izvještaja (o mjerenju emisija CO2) potrebno je razmišljati o optimizaciji proizvodnog procesa kako bi došlo do smanjenja potrošnje bilo koje vrste energije, posebno prljave energije iz fosilnih izvora“, kaže Boško Borojević sekretar Udruženja metalurgije i prerade metala,petrohemijske industrije i energetike Privredne komore Republike Srpske.
Borojević smatra da bi na taj način troškovi u proizvodnim procesima uključujući i za proizvode koji se izvoze u Evropsku uniju bili daleko manji.
Izvoznici će izvještavanjem o svojim emisijama omogućiti poslovnom partneru u EU da poštuje propise o CBAM ,ali će moći steći sliku o uticaju naplate prekogranične takse na CO2 na cijenu njihovih proizvoda na tržištu EU ,a time i na konkurentnost.
„Ulažemo u CBAM i izvozimo,a kupac plaća taksu u EU i ima povrat sredstava u nekom doglednom periodu na svoje račune dok mi nemamo ništa od toga“,kaže Јelena Јekić iz kompanije Mediteran Inox.
Prema određenim analizama sektor električne energije će biti najosjetljiviji po oba mehanizma i ETS i CBAM, industrija cementa će biti najviše pogođena CBAM mehanizmom, dok bi najmanje efekta imala industrija aluminija.Potpuna primjena CBAM mehanizma počinje prvog januara 2026. godine i od tada će za svaku tonu emitovanog CO2, u proizvodnji robe izvezene u EU, morati platiti određeni iznos.