Bakterije sve otpornije na lijekove

Ukoliko se antibiotici budu i dalje nekritički primjenjivali za svaku kijavicu, prehladu ili gušobolju, postoji veliki rizik da se uskoro nađemo na pragu postantibiotske ere, jer su brojni izazivači bakterijskih infekcija, iz dana u dan, sve otporniji na trenutno dostupne lijekove.

Na ovo upozoravaju stručnjaci Evropskog centra za prevenciju i kontrolu bolesti u Stokholmu, koji su, zajedno sa Evropskom unijom, inicirali uvođenje posebnog dana povećanja svijesti o antibioticima.

Prema podacima iz 30 država Evropske unije i Evropskog ekonomskog prostora koji su dostavljeni Evropskoj komisiji, uprkos višegodišnjim naporima sa se smanji korišćenje antibiotika, ni u jednoj nisu uspjeli da efikasnije smanje upotrebu. U osam država je, čak, zabilježen značajan porast.

U Srbiji je svakog dana 27 od 1.000 stanovnika na terapiji antibioticima, a tokom 2013. godine potrošeno je ukupno 4,4 miliona kutija ovih lijekova. U poređenju sa drugim zemljama, to je više od evropskog prosjeka, a po potrošnji antibiotika iz grupe makrolida, koji se koriste za tretiranje infekcija uzrokovanih grampozitivnim bakterijama, Srbija je na prvom mjestu!

Podaci Instituta za javno zdravlje "Dr Milan Јovanović Batut" pokazuju da skoro svaki treći građanin Srbije samoinicijativno koristi lijekove, više žene nego muškarci. To se uklapa i u podatke Evropske unije, jer i tamo za kutijicama antibiotika češće posežu pripadnice ljepšeg pola.

Najčešće se ovi medikamenti koriste za liječenje gripa i bronhitisa, a slijede prehlade, bolovi u grlu i urinarne infekcije, navodi se u konačnom izvještaju istraživanja specijalnog Evrobarometra 407 iz 2013. godine. Antibiotici se u manjem procentu uzimaju i protiv povišene temperature, rinofaringitisa, kožne infekcije, kašlja, a pet odsto ispitanika ih je koristilo čak i za glavobolju.

Јedan od najvećih problema koji je povezan sa prekomjernim korišćenjem antibiotika jeste povećana rezistencija ili otpornost bakterija. Dešavaju se mutacije mikroba na antibiotike, koji su donedavno bili veoma efikasni.

- Neodgovorna i pogrešna upotreba antibiotika dovela je do razvoja rezistencije, neosjetljivosti mnogih mikroorganizama na njih, a rezultat toga je i porast bolničkih infekcija sa smrtnim ishodom - upozoravaju stručnjaci. Otpornost bakterija na antibiotike jedan je od najvećih problema sa kojim se suočila medicinska stručna javnost. Smatra se da će nas neodgovorna i neracionalna upotreba antibiotika uvesti u veliki problem u milenijumu u koji smo tek ušli.

Kada se govori o rezistenciji, treba razlikovati dva osnovna pojma - antimikrobnu i antibakterijsku, ističu istraživači. Dok antibiotska supstanca djeluje samo protiv bakterijske infekcije, supstanca koja ima antimikrobno djelovanje utiče na sve tipove mikroba, uključujući i bakterije.

Sve veća otpornost može u nekim slučajevima da izazove i nastanak opasnih organizama. Nastaju čak i tzv. superbakterije, koje su otporne na većinu antimikrobnih materija, ne samo na antibiotike. Da li je to "super bag", zlatna stafilokoka ili neka druga, sve izazivaju teške infekcija koje mogu da imaju čak i smrtni ishod.

Tri osnovna faktora, koja utiču na rezistenciju su, prekomjerna i nedovoljna upotreba i zloupotreba antibiotika. U prva dva slučaja posrijedi može da bude pogrešna dijagnoza ili loše izabran antibiotik od strane ljekara, pogrešna doza ili dužina korišćenja terapije. Kada je riječ o zloupotrebi glavni krivci su pacijenti koji na svoju ruku uzimaju ove preparate bez konsultacije sa ljekarom.

Istraživanje rađeno u 30 evropskih država pokazalo je da su u čak 80 odsto zimskih bolesti, koje zahvataju nos, uši, grlo i pluća uzročnici virusi. U tim slučajevima antibiotici su neefikasni i pacijenti ne bi trebalo da ih koriste, čak i ako su ubijeđeni u suprotno. Ljekarima pri postavljanju dijagnoze i ocjenjivanju da li je posrijedi bakterija ili virus mogu da pomognu brojne analize, od kojih je možda najbrža određivanje CRP u krvi.

Takođe, prije propisivanja terapije potrebno je razmotriti podatke koji se odnose na mjesto, vrstu i stepen jačine infekcije, kao i na uzročnika infekcije. Identifikacija uzročnika i antibiogram sužavaju, odnosno olakšavaju izbor vrste antibiotika.